Friday, December 30, 2016

वर्णिकाओं, सुनो, तुम रातको बाहर ना निकलो

गर्भनाल पत्रिका के लिये मेरी लघु-कविता --
वर्णिकाओं, सुनो   
तुम रातको बाहर ना निकलो
तुम घरसे बाहर ना निकलो
तुम माँ के पेटसे ना निकलो 
तभी तुम हमसे बचोगी।
हम हैं रावण 
और राम तो इस देशसे विदा हो चुके हैं
हम हैं द्यूत-सभाके दुःशासन और कर्ण 
और कृष्ण तो इस देशसे विदा हो चुके हैं
चण्डी-काली-दुर्गा -- वो क्या होता है -- ऐसा भी कोई कभी इस देश में है या था क्या
और हमारी माँकी बात ही मत करो --वह होगी किसी वृद्धाश्रममें - 
इस देशसे मातापूजन की संस्कृति भी निकल चुकी है।
अब तो बस हमारा ही राज है -- हम हैं वो जो ढूँढते मिलेंगे शिकार बलात्कारके लिये।
और अगर मर गई सारी लडकियाँ तो लडकोंकाही शिकार करेंगे।
-- लीना मेहेंदळे ९ अगस्त (क्रांतिदिन) २०१७

Wednesday, December 7, 2016

पसायदान --ज्ञानेश्वर -- शेवटची ४ कडवी


अब विश्र्वात्मक देव को नमन।
होता वाग्यज्ञ का समापन।
तुष्ट हों, दें मुझे दान।
प्रसाद का।

                  कि दुष्टों की दुष्टता हटे,
                  सत्कर्मों में चित्त लगे।
                  परस्परों में प्रीती बढे,
                  मैत्र-भाव से।

दुरितों का तिमिर छटे।
विश्र्व स्वधर्म सूर्य देखे।
जो जो चाहे वही लहे।
प्राणी जात।

                  चंद्रमा ज्यों अलांछन।
                  मार्तण्ड ज्यों तपाहीन।
                  ऐसे ही सबों को सज्जान।
                  सगे होवें।

श्री विश्र्वेश्र्वर ने तब कहा।
यही तुझको प्रसाद दिया।
इस वर से ज्ञानदेव हुआ।
सुखिया सुखिया।
सुखिया सुखिया।
सुखिया सुखिया।


................................................



Tuesday, November 15, 2016

एका अनुवादाची कथा -निजधर्म -केसरी २३ मे १९९९

रविवार दि. २३ मे १९९९ केसरी
एका अनुवादाची कथा
लीना मेहेंदळे

गेल्या वर्षी सुधीर मोघे केसरीसाठी ‘स्वच्छंद’ या सदरातून सुमारे वर्षभर लेखन करीत होते. डिसेंबरमध्ये आम्ही सहज भेटलो तेंव्हा  त्यांनी कविश्रेष्ठ कुसुमाग्रजांबद्दल एका योगायोगाने घडून गेलेल्या प्रसंगाची आठवणदिली . तात्यासाहेबांची एक खूप जुनी कविता त्यांच्या कोणत्याहि काव्यसंग्रहात यायची राहून गेली होती. पण मोघेंना त्या कवितेचे भारी अप्रूप वाटून त्यांनी तेव्हापासून ती कविता स्मरणांत ठेवली होती व  कित्येक प्रसंगी आता ही तात्यासाहेबांची कविता असे सांगत म्हणून दाखविली होती. दुस-या कलाकाराची चांगली कलाकृति आवडली की, कुठल्यातरी अंतरंग प्रक्रियेने ती कलाकृति आपलीच असावी, इतके आपण भारावून जातो. तसेच सुधीर मोघेंचे या कवितेबद्दल झाले होते. पुढे कधीतरी ही बातमी (म्हणजे मोघे यांनी ती कविता कशी जपली, कशी म्हटली, इत्यादी) तात्यासाहेबांपर्यंत पोचून त्यांचे कौतुकाचे पत्र मोघेंना आले वगैरे सविस्तर आठवण त्यांनी सांगितली.

मीही नुकतेच तात्यासाहेबांच्या कवितांचे अनुवाद केले होते व माझ्यामते ते छान जमले होते. सुधीर मोघेंसारखे कवि  भेटल्यावर हा कविता अनुवादाचा विषय निघालाच. मी त्यांना माझे काही अनुवाद ऐकवले. विशेषतः ज्या कविता  खास लयीत होत्या व त्यांचा अनुवादही तसाच काव्यमय व लयमय होऊ शकला होता अशा कविता. मोघेंना ते अनुवाद आवडून पटकन त्यांनी म्हटले, तर मग ही माझी आवडती कविता पण उतरवून घ्या आणि हिचा पण अनुवाद करा. ही तुम्हाला तात्यासाहेबांच्या प्रकाशित काव्यसंग्रहात सापडणार नाही, पण अनुवाद तुम्हाला छान जमेल.
ती कविता उतरवून घेत असतानाच मी म्हटले, छे फार कठीण जाईल या कवितेचा अनुवाद करताना. तरी पण कविता लिहून घेतली
आणि अजून तात्यासाहेबांच्या कवितांचा अनुवाद करण्याचा मूड चालूच आहे. अनुवादही होत आहेत. या भारावलेल्या अवस्थेत ती कविता पण अनुवादित केली ती अशी-

निजधर्म
गुण दिन का होता प्रकाश है
रात्री का गुण श्यामलता
नभका गुण हैं निराकारता
मेघों का गुण व्याकुलता

श्रेयस्कर वह हो या ना हो
निजधर्म बिना है नही गति
कैद चराचर अपने गुण में
वहीं मुक्तता वहीं रति

क्या कह सकते कभी धरासे
नदिया के सम बही चलो?
चकाचौंध बिजली को, फूलोंपर
शबनम सी खिली रहो?

ऐसा ही मेरा होना भी
इसके जैसा एक यही
कालचक्र की अनंततामें
एक समान दूजा नाही 

अछेद्य मुझसे अभेद्य मुझसे
बुरा-भलापन मेरा
छूट गया गर शून्य के सिवा
बाकी रहा क्या मेरा?

निजधर्म

दिवसाचा गुण प्रकाश आहे
रात्रीचा गुण श्यामलता।
गुण गगनाचा निराकारता
मेघांचा गुण व्याकुळता।।

श्रेयस्कर तो असो नसो वा
निजधर्माविण नाही गति।
कैद चराचर अपुल्या ठायी
त्यात मुक्तता त्यात रति।।

सांगशील का कधी धरेला
वाहत जा तू जळापरी।
धगधगत्या बिजलीस बसाया
दवाप्रमाणे फुलावरी।।

तसेच मी पण आहे माझे
त्यांसारखे तेच असे।
अपार काळामध्ये बनावट
एकाची दुस-यास नसे।।

अभेद्य असले अजिंक्य असले
भले-बुरे पण तुटेल का?
तुटल्यावरती आणिक काही
शून्यावाचून उरेल का?
-कुसुमाग्रज

Thursday, November 10, 2016

Thursday, April 21, 2016

पायो जी उनने घणो काल्यो धन+ इन्हीं लोगोंने ले लीना

पायो जी उनने घणो काल्यो धन पायो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
ब्लैक मनी यही है कहायो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
स्विस बैंक में ही रखायो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
दिन दिन बढत सवायो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
कभी ना सजा दिलवाइयो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
अनशन कोई ना कराइयो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
चुप व्है तकते रहियो ।
सीख अमोलिक दिन मेरे राजा
उनके गुण सब गाइयो ।
पायो जी उनने घण्यो काल्यो धन पायो ।
-- लीना मेहेंदळे
-- 7.6.2011

WEDNESDAY, JUNE 29, 2011


इन्ही लोगोंने ले लीना वोटका हक मेरा

इन्ही लोगोंने, इन्ही लोगोंने, इन्ही लोगोंने,
इन्ही लोगोंने ले लीना वोटका हक मेरा
हमरी न मानो रूल फॉर्टी-नाइन से पूछो, 
जिसने अनास्था मत फेंका कचरे में मेरा
हमरी न मानो इ.व्ही. मशीन से पूछो
जिसने अनास्था मत रोक दियो है मेरा
हमरी न मानो कलक्टर से पूछो
जिसने आगे नही बढायो प्रस्ताव मेरा
हमरी न मानो सी.ई. सी. से पूछो
बैठा रहे दिल्लीमें हाथपे हाथ धरा
हमरी न मानो विधी-मंत्री से पूछो
सुप्रीम कोर्टमें बयान देनेसे मुकरा
हमरी न मानो सुप्रीम कोर्टसे पूछो
कुंडली मारके फैसला भी वापस फेरा
हमरी न मानो हमरे मनवा से पूछो
वोटिंग को काहे ड्यूटी मानेगा मन ये मेरा
इन्ही लोगोंने इन्ही लोगोंने, इन्ही लोगोंने
इन्ही लोगोंने बेकार किया जनतंत्र मेरा

बलसागर होवे भारत - बलसागर भारत होवो - Balasagar Bharat


बलसागर भारत -- साने गुरुजी, हिन्दी अनुवाद -- लीना मेहेंदले

बलसागर भारत 
-- साने गुरुजी
हिन्दी अनुवाद -- लीना मेहेंदले
[Can be sung with the same tune as original Marathi]
published in Devputra monthly from Indore
बलसागर होवे भारत
विश्व में रहे अपराजित।

ये कंकण बाँधा कर में
जीवन हो जनसेवा में
हों प्राण राष्ट्र के हित में
मैं मरने को भी उद्यत
बलसागर होवे भारत।

वैभव दिलवाऊँ इसको
सर्वस्व सौंप दूँ इसको
तिमिर घोर संहारन को
तुम बंधु, बनो सहायक
बलसागर होवे भारत।

हाथों में हाथ मिलाकर
हृदयों से हृदय जुडाकर
एकता मंत्र अपनाकर
हो जाएं कार्यों में रत
बलसागर होवे भारत।

कर ऊँची दिव्य पताका
गूँजाओ गीत भारत का
विश्व में पराक्रम इसका
दिग्‌ दिगन्त गूँजे स्वागत
बलसागर होवे भारत।

अब उठो श्रम करो सार्थ
दिखलाना है पुरुषार्थ
यह जीवन ना हो व्यर्थ
चमकाओ भाग्य का सूरज
बलसागर होवे भारत।

भारत माँ फिर सँवरेगी
प्रभुता भी दिव्य पाएगी
विश्व में शांति लाएगी
वह स्वर्णिम दिन है निश्चित
बलसागर होवे भारत।
-------------------------------------
बलसागर भारत होवो, विश्वात शोभुनी राहो

हे कंकण करि बांधियले, जनसेवे जीवन दिधले
राष्ट्रार्थ प्राण हे उरले, मी सिद्ध मरायाला हो

वैभवी देश चढवीन, सर्वस्व त्यास अर्पीन
तिमीर घोर संहारीन, या बंधु सहाय्याला हो

हातांत हात घेऊन, हृदयास हृदय जोडून
ऐक्याचा मंत्र जपून, या कार्य करायाला हो

करि दिव्य पताका घेऊ, प्रिय भारतगीते गाऊ
विश्वास पराक्रम दावू, ही माय निजपदा लाहो

या उठा करू हो शर्थ, संपादु दिव्य पुरुषार्थ
हे जीवन ना तरि व्यर्थ, भाग्यसूर्य तळपत राहो

ही माय थोर होईल, वैभवे दिव्य शोभेल
जगतास शांति देईल, तो सोन्याचा दिन येवो